Het is een lang gekoesterde wens van OntwerpAcademie-oprichter Dolf Houtman: met het complete team op studiereis. Afgelopen 1 en 2 september was het zo ver, een tweedaags programma voor alle (cursus)docenten Tuinarchitectuur en Plantenkennis, én voor de collega’s achter de schermen. Wat we met elkaar wilden aanplanten en oogsten? Elkaar beter leren kennen en de onderlinge band versterken, leren over didactiek, voedselbossen en permacultuur. In deze blog delen organisatoren en Tuinarchitectuur-docenten Adri Voorwinden en Ploni Sikkes en ontwerpdocent Lars Veenboer hun opbrengsten, in tekst en beeld, om te delen in de klas en daarbuiten. En misschien inspireert het jou voor het organiseren van een groene studiereis voor jou, collega's en studenten!

Adri Voorwinden:
“De sfeer tijdens vergaderingen en trainingen is altijd prettig en open. Dit is waarschijnlijk de reden dat vrijwel het voltallige team meeging op studiereis. Iedereen had er duidelijk zin in en het weer werkte goed mee. Het waren twee stralende, kleurrijke en leerzame dagen!”

Knap en groen ondernemerschap
Onder leiding van Martijn Ballemans van PUUR Permacultuur, starten we de eerste dag in het in 2020 aangelegde voedselbos op het terrein van biologisch glastuinbedrijf Aldo in Klein Dongen. Daar zien we het verschil tussen een romantisch voedselbos en de rijenteelt, verbazen we ons over de groeikracht in twee seizoenen en ondervinden we zelf de kracht van leren in een groep. Tomatenkwekerij Aldo is een boeiend bedrijf, met verschillende onderdelen. Waar de basis vroeger werd gevormd door tomatenteelt zie je nu nieuwe bedrijfsonderdelen - waaronder agro forestery, eco-supermarkt ‘Natuurlijk Henriëtte’ en het voedselbos - elkaar versterken: knap en groen ondernemerschap!

‘s Middags bezoeken we Den Food Bosch in ‘s Hertogenbosch. Eetbare blijvers groeien hier met hardhouten wijkers in een structuur van een halve cirkel, nu vijfgroeiseizoenen lang. De sfeer is van een bos, er valt veel te eten, maar ook veel te leren.

Met specifieke opdrachten worden we individueel het bos ingestuurd. En ja, dan ervaar je pas goed hoe het bos leeft, hoor je het ritselen van de bladeren en het gezoem van de insecten. Martijn sluit het programma af met een geleide meditatie. Onder de indruk van alles wat wegezien, gehoord en ervaren hebben, reizen we vervolgens af naar Bertha’s Hofstede in Rijswijk, onze overnachtingslocatie in de Betuwe. Onze gastvrouw leidt ons rond over haar domein en kent het aangrenzende natuurlandgoed op haarduimpje. ’s Avonds wandelen we door de uiterwaarden naar de Nederrijn, zien Wijk bij Duurstede aan de overkant en eindigen bij windkorenmolen De Hoop meteen kampvuur.

‍Utopia Eiland
Een aantal collega’s heeft de Floriade al een keer bezocht, de meesten nemen nu hun kans waar: een bezoek aan de wereldtuinbouwtentoonstelling in combinatie met een rondleiding van ecoloog en landschapsarchitect Xavier San Giorgi over het door hem ontworpen Utopia Eiland, een ecosysteemherstel in drie landschappen.

Lars Veenboer:
“Het is een hoopgevend bezoek aan de Floriade. Dat begint al bij het binnenrijden van de Flevopolder, waar tientallen windmolens je welkom heten ende hoop wekken dat het met de energietransitie toch nog weleens kan gaan lukken.”

Ook hier een voedselbos en agro forestry; soms andere uitgangspunten, veel overeenkomsten. Maar wat een verschil in sfeer. Het decor van de Floriade is zo anders dan het Brabantse land: de dynamiek, muziek en kinderstemmen enerzijds, de andere benadering met 100 vrijwilligers, onderwijsinstellingen, programmamakers en ondernemers anderzijds. Tegelijkertijd is Xaviers Utopia Eiland een organische, ecologische en ontspannen tegenhanger van de rest van het Floriade terrein. Zijn voedselbos laat zien dat er alternatieven zijn voor de landbouw zoals we die nu kennen, gezonder, voedzamer, met meer leefmogelijkheden voor verschillende planten en diersoorten.

Ecologisch tuinieren
Een van de hoogtepunten is de showtuin van de Wilde Weelde. Wat een fantastische plek. Een tuin in de vorm van een spiraal, vol kleurrijke beplanting en details geheel opgetrokken uit sloopmateriaal. Een tuin die als geen ander laat zien dat ecologisch tuinieren en een krachtige vormgeving elkaar niet in de weg hoeven staan. Hetzelfde geldt voor de gloedvolle wilgentenen kunstwerken van Will Beckers.

Na de lunch is er tijd om nog wat over het Floriade terrein te zwerven. Ik (Lars) bezoek onder andere het paviljoen van de Almeerse Wolunie. Het laat op meesterlijke wijze zien hoe je met behulp van water en zonlichtkleurstoffen kan onttrekken aan planten en dat deze dan weer kunnen worden benut voor het verven van wol. Zo goed gedaan. Het paviljoen en de tuin vertellen een heel verhaal en het is een visueel spektakel. Een wand van flessen gekleurde vloeistof, weerspiegeld in het water, een wand geheel van textiel met een soort oogvormig motief.

Het terrein van Europarcs laat zien dat recreatiewoningen in plaats van een aanslag, ook een creatieve toevoeging kunnen zijn aan een landschap. In dit geval is het landschap een fraaie, los vormgegeven tuin met paden van perzikpitten. Ook in andere tuinen vind ik inspirerend innovatief materiaal gebruik. Wat te denken van de wanden van hennep en gemalenoesterschelpen in het paviljoen 'The Voice of Urban Nature'? Geweldig toch? Wanneer ligt dat bij Tuinvisie? Verder een fantastisch voorbeeld van een omsloten tuin, met hoge wanden en doorkijkjes, een gaaf zwart frame voor de lekkere wilde beplanting. En dat lekkere mag letterlijk worden genomen, want het frame is begroeid met veel eetbare planten.

Deze tuin is een van de inspirerende voorbeelden voor hoe we de principes van het voedselbos ook in een kleine tuin kunnen toepassen.

Het nabijgelegen Mycelium Parc is zo mogelijk nog inventiever qua materiaalgebruik. Wanden die bestaan uit hennep waar een schimmel in is gegroeid. Het paviljoen van de Verenigde Arabische Emiraten exploreert de mogelijkheden om in de zoute en droge omstandigheden landbouw te bedrijven met bijvoorbeeld zeekraal en quinoa. De Chinese tuin exploreert de mogelijkheden van bamboe als bouwmateriaal en tuinplant (geleverd door Bamboo Giant, leveranciers van tuinbamboe en pandavoer).

Aan het eind van mijn ontdekkingsreis bezoek ik nog het paviljoen van India. Een schrale keet, volgestouwd met Indische parafarnalia, luidruchtige ragas op de voorgrond. Ik loop naar binnen en mijn oog valt op een bescheiden beeldje. Het blijkt Lakshmi te zijn, de godin van welvaart en voorspoed. Na een authentiek Indiaas verkoop tafereel, probeer ik de toko te verlaten, "Wait sir, we want you to look at this one shelf." Ik zie nóg meer beeldjes. En één van hetzelfde bescheiden formaat en materiaal als dat van Lakshmi. Het is een beeldje van Visjnu, god van de creativiteit. Getrouwd met Lakshmi, volgens de verkoper. Ik heb het beeldje direct gekocht.

Geen idee of het waar is, ik moet het nog checken. Maar, dit is mijn gedachte: Wie met goedwillende ogen naar de Floriade kijkt - er is tenslotte wel genoeg negatiefs over geschreven - ziet dat het terrein doordrongen is van dit huwelijk, een huwelijk van voorspoed en creativiteit. Ze gaan hand in handen ik vind het hoopgevend. Geïnspireerd, vol energie en met nieuwe kennis en werkvormen voor onze studenten, nemen we afscheid. Geweldig, om zo twee dagendoor te brengen met collega’s!

‍Laatste kans: de Floriade is nog open tot en met 9 oktober 2022. Met of zondercollega’s: een absolute aanrader! Utopia Eiland is een blijvende inspiratieplek. Kijk op de website naar de mogelijkheden om het ook na de Floriade te bezoeken.