We hebben een beeld hoe een tuin er uit moet zien. Maar als we leren hoe de natuur werkt zien we ook dat ons droombeeld soms heel onlogisch is en het ons veel werk oplevert. Kunnen we ons droombeeld aanpassen? Derde en laatste deel in een korte serie over hoe de natuur werkt.

Als je een tuin ontwerpt dan denk je voornamelijk aan het bovengrondse deel. Je ziet de samengestelde plantenborders al voor je, de zwemvijver met rietfilter, een terras waar je lekker kunt zitten in de zon. Om bij te dragen aan de biodiversiteit denk je aan eetbare planten voor jezelf, voor vogels en voor insecten als bijen en vlinders.

Waar weinig mensen bij stil staan is dat er onder je voeten een complexe samenleving druk aan het werk is: het bodemvoedselweb. Dit productieve netwerk kan ons op veel manieren helpen.

Actief bodemleven

Als je een goede tuinier of ontwerper wilt worden, dan moet je begrijpen wat erin de bodem gebeurt. Een gezonde bodem bestaat niet uit een paar beestjes, maar krioelt van het leven. Een theelepel tuingrond bevat een miljard onzichtbare bacteriën, meters schimmeldraden, enkele duizenden protozoa (eencelligen) en een paardozijn nematoden, ofwel rondwormen. (bron: het bodemvoedselweb, Jeff Lowenfelsen Wayne Lewis 2017). Dit enorm productieve netwerk kan ons op veel manieren helpen.

Het bodemleven levert en activeert namelijk de voedingsstoffen die nodig zijn voor planten die op hun beurt diezelfde cyclus in stand houden door exudaten uit te scheiden waarmee ze het bodemleven voeden. Planten en bodem werken nauw samen. Daarnaast mobiliseert het bodemleven de voedingsstoffen – ze spoelen dus niet weg – het verbetert de bodemstructuur, het houdt ziektes in bedwang - ook bovengronds - én een gezonde bodem kan beter water vasthouden en opvangen. Een gezonde bodem maakt tuinieren daardoor gemakkelijker, je hebt minder werk; je hoeft geen water te geven, bladeren af te voeren en niette spitten. Het bodemvoedselweb zit heel vernuftig in elkaar.

Negatieve invloeden op het web

Negatieve invloeden op het bodemvoedselweb zijn o.a. kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen als pesticiden en fungiciden. Leden van het web worden verjaagd of gedood. Omploegen van grond verplettert geleedpotigen, breekt de schimmeldraden en zet de hele (ondergrondse) wereld op zijn kop. Anaerobe bacteriën krijgen ineens zuurstof en Aerobe komen zonder te zitten. En het verwijderen van alle bladeren maakt de tuin misschien netjes maar het haalt ook meteen het voedsel voor het bodemleven weg.

Tuin ontwerpen? Begin met de basis!

Alle ingrepen die wij mensen doen hebben grote consequenties. Dit zien we in eerste instantie niet, het lijkt zo klein en ver weg, maar als je wilt begrijpen wat er in de bodem gebeurt, raad ik aan het boek ‘het bodemvoedselweb‘ te lezen, geschreven door Jeff Lowenfels en Wayne Lewis. Ook in de opleiding Tuinarchitectuur komt dit onderwerp aan bod.

Wil je een levende tuin? Dan is het goed met bovengrondse delen bezig te zijn, maar te beginnen met de basis: de bodem. Want alle kleine beestjes helpen!