Marlien van der Linden: Er wordt de laatste jaren veel gesproken over het belang van inheemse planten voor het vergroten van de biodiversiteit. “Maar waarom eigenlijk,” vroeg laatst Alenka Milward , mijn communicatie-collega bij de OntwerpAcademie. “En wannéér spreken we van inheemse planten?” Zinnige vragen én een mooi onderwerp voor een blog. Terwijl ik nadacht over mijn insteek, raadpleegde ik mijn favoriete woordenboek.

Wat zegt de Dikke van Dale eigenlijk over het begrip inheems?
‍
in·heems (bijvoeglijk naamwoord) 1 in het land zelf voorkomend

Wikipedia zegt:
Inheems is een biogeografische statusaanduiding en betekent dat een taxon (meestal een soort) van nature in het gebied voorkomt, dat wil zeggen spontaan en zonder menselijke invloed. Het woord heeft zowel betrekking op flora als op fauna.

“En wat zeg jij als hoofddocent plantenkennis hierover,” vraagt Alenka.

Logische en terechte vraag aan iemand die zich al haar hele leven bezighoudt met planten. Maar, nog niet zo eenvoudig en snel te beantwoorden. Wat moeten we met het begrip inheems in ons vak? Moeten er meer inheemse planten in onze tuinen?

Laten we ervan uitgaan dat alles wat op dit moment in Nederland inheems is, goed is voor de fauna. En ook dat cultuurvormen van een inheemse soort, mits niet dubbelbloemig, ook prima zijn. Tegelijkertijd hebben we – zeker in stedelijk gebied – ook behoefte aan niet inheemse planten om de bloeiboog te verlengen. Door het warmere klimaat in de stad komen dieren eerder uit hun winterrust en willen eten. Dan is het prettig als er ook iets te vinden is. Het is dus belangrijk om niet alléén inheemse planten te gebruiken.

Daarnaast is het ook zo dat inheemse beplanting in de loop der tijd – en dan heb ik het over eeuwen en nog langer geleden – wijzigt door klimaatsveranderingen. Er zijn bewijzen dat er (heel) lang geleden in het westen van het land Magnolia bossen waren – één van de eerste bedektzadigen in de evolutie. Nu zullen we in deze tijd zeker niet beweren dat Magnolia een inheemse plant is. Maar in welk tijdsbestek bekijken we dit? Door de toegenomen warmte en droogte krijgt de Beuk het nu steeds lastiger. Zal het areaal ‘inheems’ opschuiven naar noordelijkere gebieden?

Een ander punt is dat waar een uitheemse plant (een exoot) zich in eerste instantie invasief gedraagt, het kan gebeuren dat in de loop der tijd de fauna zich zal aanpassen aan deze nieuwkomer. Zo was de Amerikaanse vogelkers, Prunus serotina, in de jaren ‘80 van de vorige eeuw invasief. Nu, veertig jaar later, worden er meer verschillende insecten op deze soort gevonden dan op onze inheemse Prunus padus.

Zorg in particuliere tuinen daarom vooral voor (bio)diversiteit, dus voor een grote verscheidenheid aan groen en aan klimaatbestendige bomen en planten. Als we dát met elkaar kunnen organiseren, is de natuur daar ook bij gebaat. Denk aan struiken als schuilplaats voor vogels, bomen die veel CO2 opvangen of planten die goed tegen hoosbuien kunnen. Als we op deze manier nadenken over de inrichting van onze tuin, zijn we al een heel eind op weg naar meer balans in de natuur.

Wat betreft de inrichting van natuurgebieden is het een heel ander verhaal – dat laat ik graag over aan ecologen. Wat we als tuinontwerpers en beplantingsadviseurs wél kunnen doen is kijken welke dieren er voorkomen aan de randen van het stedelijk gebied – grenzend aan een bepaalde biotoop – en rekening houden met hun behoeften bij de keuze van je planten.

Is het een gebied waar bijvoorbeeld heideblauwtjes voorkomen? Neem dan Calluna op in je beplantingsplan, daar komt het heideblauwtje graag op af. Als tuinontwerper en beplantingsadviseur kun je dus heel goed een bijdrage leveren aan een gezond natuurgebied door planten te kiezen die aansluiten op een bepaalde leefgemeenschap.