We hebben een beeld hoe een tuin er uit moet zien. Maar als we leren hoe de natuur werkt zien we ook dat ons droombeeld soms heel onlogisch is en het ons veel werk oplevert. Kunnen we ons droombeeld aanpassen? Deel 2 in een korte serie over hoe de natuur werkt.

Ik zie altijd mensen druk bezig om hun tuin in toom te houden. Het lijkt wel of we niet houden van successie. Elke ingreep die we doen om de tuin onder controle te houden werken we steeds tegen de natuurlijke drang van de natuur in.

Wat is successie?

Een kale bodem blijft niet lang onbegroeid. Als we niks doen komen er vanzelf planten. Eerst pionierssoorten, dan grassen, ruigtekruiden, struiken en uiteindelijk bomen. De kale bodem groeit helemaal dicht en zal in ongeveer honderd jaar veranderen in een bos. De opeenvolging van soorten noemen we successie.

Als je je moestuin omspit tref je niet lang daarna een aantal kruiden aan; bijvoorbeeld knopkruid, melde of klaproos. Deze eenjarige planten zijn pionierssoorten, soorten die als eerste verschijnen als verstoring is opgetreden en zullen snel de bodem bedekken. Als je verder zou gaan met niks doen dan verschijnen er grassen. Al na één jaar. Dit gebeurt in de natuur altijd. Dus als je je moestuin wilt blijven behouden zul je weer terug moeten naar pioniersstadium.  

Grassen zijn meerjarig en wortelen dieper, er is dus geen ruimte meer voor die mooie klaproos. Als je geluk hebt komt er nog een Margriet boven of duizendblad. Deze hebben een lange bloeistengel die boven het gras uitsteekt en kunnen nog even naast gras bestaan.

Na de grassen komen er ruigtekruiden en kleine struiken tevoorschijn. Als je een grasland wilt behouden zul je dus moeten maaien of de ruigtekruiden verwijderen. Doe je dat niet dan zullen de grassen langzaamaan verdwijnen onder de sterke wortels van deze ruigtekruiden zoals brandnetel, bramen, wilgenroosje.  

Inmiddels zien we ook zaailingen van bomen en struiken verschijnen. Er ontstaat een struweel met struiken zoals meidoorn en vlier en de eerste bomen zoals berken, wilgen of elzen. Door het groeien van de bomen en het gebrek aan licht verdwijnen de meeste struiken en wordt het langzaam bos. Eerst een gemengd bos en daarna wordt het een bos met schaduwsoorten zoals beuk, haagbeuk of eik. Dit laatste stadium wordt de climaxvegetatie genoemd.

Treed er verstoring op door bomenkap, een bosbrand of heb je een kale bouwgrond, dan begint de successie van voor af aan.  

Met de natuur meewerken of juist tegenwerken, heeft dus alles met successie te maken. Soms willen we dat de omstandigheden hetzelfde blijven zoals die mooie bloemenweide of de moestuin en moeten we tegen de natuurlijke drang van de natuur in werken. Andere keren willen we juist een plantenborder op die kale grond en dan versnellen we de successie. Een andere mogelijkheid is om de natuur zijn gang te laten gaan. Het is allemaal goed, maar besef welke consequenties je keuze heeft voor de hoeveelheid werk.

Als je je bewust bent van deze processen kun je de toekomst voorspellen terwijl je de tuin ontwerpt. Het is goed en leuk om je klanten hierin mee te nemen, ze voor te bereiden op wat komen gaat en te laten zien hoe je problemen voor kunt zijn.

Successie zowel als duurzaamheid en biodiversiteit, zijn de basis voor het ontwerpvak.
Nieuwsgierig? Hier kun je er meer over lezen. Of meld je aan voor een proefles!