Hoe ontwerp je een groene en biodiverse tuin?

December 17, 2024

Dolf Houtman

Hoe ontwerp je een groene/biodiverse tuin die ook nog onderhoudsarm is? 

Elke eerste maandagavond van de maand organiseren we PodiumBoskoop, een lezingenreeks waarbij het Podium door deskundigen gebruikt wordt om een aspect van het groene vak te belichten. PodiumBoskoop is een laagdrempelige manier om te netwerken, (oud)studenten te spreken en om kennis en ervaringen te delen. 

Naar aanleiding van de lezing: Ontwerpen met natuur’ met tuin- en landschapsarchitect Cor Simon werden er vragen gesteld. Het beantwoorden van die vragen doen we aan de hand van een serie blog artikelen. 

Inrichtingsplan 

Feitelijk is er maar een goede volgorde, namelijk: beginnen met een goed doordacht inrichtingsplan of ontwerp, waarbij je de karakteristieken en kwaliteiten van de tuin duidelijk in beeld brengt. Ontwerpen met deze karakteristieken maakt dat de tuin een authentieke benadering krijgt die iets vertelt over die plek en haar bewoners. De ene plek in de tuin is wellicht schaduwachtig en vochtiger dan het open en zonnige terrasdeel van de tuin waar de hele dag de zon op staat te branden. Met het inrichtingsplan heb je – als het goed is - rekening gehouden met het logisch plaatsen van de verschillende functies in relatie met de groeiplaatsomstandigheden (habitats). 

Beplanting 

Het nadenken over welke beplanting waar komt wordt vooraf gegaan door hoe jij  – als ontwerper of beplantingsspecialist -  wil dat de ruimte gebruikt wordt, welke uitstraling en sfeer een ruimte moet krijgen. Wat wil jij dat de gebruiker gaat ervaren? Ontwerpers werken op basis van een groenstructuur. Voor de kleinere tuin noemen we dit Beplantings Indicatie Plan (BIP) waarbij je hoogte, vorm, textuur en verschijningsvorm van tevoren vastlegt. Dit zijn de selectiecriteria op basis waarvan we planten zoeken.

Biodiversiteit 

Biodivers betekent een zo optimaal mogelijke verscheidenheid van flora en fauna in je tuin ofwel biologische varieteit. Als ontwerper schep je – aan de hand van het ontwerp - daarvoor de specifieke voorwaarden. Bij voorkeur in lijn met dat wat er al aanwezig is in de tuin. Hoe kleiner de oppervlakte die je tot je beschikking hebt, hoe scherper de keuzes zullen uitpakken. Immers niet alles kan in een tuin, althans, als de tuin niet alleen groen maar ook functioneel moet blijven.  

Groeiplaatsomstandigheden 

Verscheidenheid in flora en fauna begint bij het ‘articuleren’ van de verschillen in groeiplaatsomstandigheden, het versterken van de omstandigheden die er al zijn. 'Meeliften’ met deze uitgangspunten kost het minste geld en sorteert op langere termijn het meeste effect. Een vochtige plek in de tuin maken we vochtiger zodat er meer overgangen gaan ontstaan van nat naar vochtig en minder vochtig. Overgangen zijn inherent aan ecologie en vragen per definitie ruimte. Heeft de ontwerper een duidelijk beeld van de habitats inclusief overgangen dan werken we aan de beplanting. Hoe gelaagder de beplanting in de tuin is hoe meer kansen je creëert voor allerhande organismen. Zo onderscheiden we de bodemlaag, mossenlaag, kruiden-, heester- en bomenlaag. Elke laag biedt kansen voor fauna. Het soort fauna volgt op de flora en het soort flora volgt de groeiplaatsomstandigheden. 

Biodiversiteit gaat dus primair om het scheppen van een variëteit in groeiplaatsomstandigheden en overgangen. Veel groen in een tuin is nog altijd beter dan geen groen maar gevarieerd groen dat afgestemd is op de groeiplaats is effectiever en biedt qua biodiversiteit meer potentie. 

Onderhoud 

Tot slot; onderhoudsarm is een lastige want subjectief begrip. Wat onderhoudsarm is en hoe dat ervaren wordt is om te beginnen per persoon verschillend. Daarnaast; elke tuin behoeft onderhoud, ongeacht de soort tuin, de grootte en de hoedanigheid. De staat van een tuin op een zeker moment kun je zien als een foto die genomen is binnen de ecologische successie en ontwikkeling van de tuin. Om die ‘foto’ te behouden is onderhoud onontbeerlijk. De tuin is en blijft een proces! 